CHUYỆN HAI VỢ CHỒNG TÍNH BÁN CON

Xưa kia ở một bon nọ có một gia đình vì có nhiều người ăn, nên rất nghèo khó. Vì để có ăn và sinh hoạt trong gia đình nên vợ chồng chủ nhà phải đi vay lúa gạo, trâu bò, chiêng ché của bà con trong bon. Mỗi ngày vay càng nhiều và không thể trả hết nợ được. Một hôm hai vợ chồng tính đem bán bớt một đứa con của mình là Dêt Dôl để trả nợ. Ông bà tìm đến bon Drôn giàu có để bán. Họ đi mãi mà vẫn chưa tìm ra bon Drôn đâu. Đến khi họ đi đến một bãi cỏ rộng nhìn thấy có nhiều trâu bò, rẫy lúa, họ dừng chân ở đó chờ có người để hỏi đường đến bon Drôn. Ở đó họ dựng tạm một túp lều để ở. Trong lúc vợ con đang ngồi nghỉ trong lều thì chồng đi về hướng suối ở gần đó để lấy nước uống, bỗng ông nhìn thấy dưới vũng suối có một cô gái rất đẹp đang tắm mà người thì nổi trên mặt nước chứ không chìm. Ông hồi hộp quay trở lại chỗ vợ con, kể sự việc cho vợ nghe, vợ ông hỏi lại:

• Ông nhìn có kỹ không?
• Tôi nhìn kỹ mà, cô ấy nằm tắm, nổi trên mặt nước.

Có thật không đấy ông? Chắc không phải người đâu, người sao nằm được trên mặt nước mà không chìm, chắc là thần ác đó! Thần xấu rồi. Quỷ đất ma rừng chắc nó ở đâu đây thôi! Mình phải rời ngay nơi này thôi, chắc trâu bò kia cũng là ma thôi ông à, ta đi thôi!

Người chồng có vẻ bình tĩnh hơn, ông suy nghĩ làm cách nào gặp lại cô gái kia để hỏi cho được bon Drôn ở đâu, ông giải thích thêm với vợ:

• Bà à! Mình đã có công đến đây rồi, chờ đợi ở đây lâu như thế rồi thì phải ở lại để gặp người chỉ đường; nếu đó là ma thì tôi vẫn phải gặp để hỏi cho rõ đầu đuôi, tôi không sợ ma, tôi không đi.

Nói xong ông đưa tay ngang lên giữa đầu gãi và suy nghĩ làm thế nào để gặp lại cô gái kia. Mấy hôm sau ngày nào ông cũng có mặt bên vũng suối, lúc thì giả vờ hái rau, lúc thì mò cua, bắt cá. Đến ngày thứ ba khi nắng sắp ngã về chiều thì bỗng dưng một vệt sáng vút lên từ phía chân trời xa như lần trước, ông nhanh chóng chạy đến nép mình bên gốc cây to cạnh bờ vũng nước để quan sát. Người con gái hôm nọ lại xuất hiện bên bờ vũng suối, hồn nhiên như hôm trước, cô từ từ cởi tấm che ngực treo lên cành cây, một tay rón rén mở dây buộc váy… rồi treo váy lên cành cây. Cô nhẹ nhàng nghiêng người rón rén bước từng bước chân đi xuống vũng nước trong. Mắt cô nhìn quanh một lượt, thấy mọi vật đều yên tĩnh, cô dang tay nghiêng mình trên mặt nước một cách thoải mái. Mái tóc cô tỏa đều ra bốn hương. Tất cả thời gian và cảnh vật bây giờ như ngừng lại, chỉ có tiếng té nước tí tách từ đôi bàn tay của cô gái đang tắm. Nhưng cô đâu biết, trên bờ người đàn ông kia đang theo dõi cô. Ông ấy nhẹ chân đi tới chỗ váy nàng treo, giật lấy rồi quấn tròn đem giấu dưới hốc đá nơi ông núp, ông ép mình vào gốc cây to chờ đợi cô gái tắm xong lên bờ sẽ phản ứng như thế nào và xem có thật cô ấy phải là người hay không? Cô ấy tắm xong bước lên bờ, đứng thẳng người và duỗi mái tóc cho khô, quấn tóc lại, bước đến chỗ cành cây để lấy váy thì nàng hốt hoảng không thấy váy và tấm che ngực đâu, nàng vội vàng khom người lại, lấy hai tay che mặt, mắt nhìn phải, nhìn trái kêu trong hốt hoảng:

• Ơ…ơ, có ai xung quanh đây không? Ai đã lấy váy của tôi, mau đem trả cho tôi… Hai tay vừa che mặt, miệng vừa lặp đi lặp lại “hãy trả lại chiếc váy cho tôi…”, nhiều lần nàng kêu lên như thế.

Còn người đàn ông thì cứ nép mình quan sát, ông không chú ý đến tấm thân, mà chỉ quan tâm phải là người thật hay không. Khi ông đã nghe được mấy lần tiếng đòi trả váy thì ông mới tin không phải là ma, nên ông lọ mọ bước ra khỏi chỗ ông đang đứng núp, dõng dạc lên tiếng:

• Ơ cô kia, cô ở đâu đến đây tắm? Cô là ai, ở bon làng nào?

Cô gái kia nghe thấy tiếng nói càng hốt hoảng liếc nhìn, thấy một người đàn ông tự nhiên lại đứng gần cô, cô càng mắc cỡ, càng khom rọp người xuống đất không dám ngững mặt nhìn ông, cô vừa hỗ thẹn vừa luống cuống:

• Dạ … dạ tôi ở làng bên kia chân núi, tôi là con gái của Thần Núi, Thần Rừng…

Rồi cô nói tiếp trong ngập ngừng và run sợ:

• Ông … ông có lấy váy và tấm che ngực của tôi, ông trả lại cho tôi, ông muốn gì tôi cho nấy…, ông muốn gì tôi cho nấy…

Nghe nàng nói vậy, trong lòng ông quả quyết đã gặp được người rồi nhưng ông lại hỏi thêm:

• Ở đây, sao không có người mà lại có trâu bò, không có nhà cửa mà lại có rẫy lúa?

Cô gái ấy vội vã trả lời:

• Ở đây không có ai cả, rẫy lúa đó là của các Thần đã có ngàn năm nay chưa tuốt, trâu bò ở dưới trảng cũng ngàn năm nay của Thần.

Nghe được những lời ấy, người đàn ông ấy mới đem váy trả lại cho nàng. Cô ta nhanh nhẹn mặc váy và cài lại tấm che ngực xong, cảm ơn ông và nàng hỏi lại:

• Thế ông từ đâu đến? Ở làng nào, bon nào vậy?

Người đàn ông đem chuyện nuôi con, do con ăn nhiều quá, nên nuôi con không nổi, phải đi vay nợ lúa gạo, trâu bò, chiêng ché của bà con trong bon quá nhiều, nên bây giờ có ý định đi tìm bon Drôn bán con Dét Dôl để trả nợ, không may đi lạc đường đến đây mà không thấy bon Drôn đâu cả, chỉ thấy trâu bò, rẫy lúa, nên dừng chân để gặp người nhờ họ chỉ đường đến bon Drôn.

• May hôm nay gặp được cô ở đây, tôi không biết làm thế nào, nên đành lén lấy váy và áo của cô, cô bỏ qua cho tôi, nhờ cô chỉ đường cho tôi đến bon Drôn.

Cô gái nghe người đàn ông kể lại chuyện gia đình làm cô động lòng chia sẻ với ông, cô suy nghĩ một lúc rồi nói:

• Ông ạ! Ở nơi này không có bon Drôn, bon Yuăn nào cả, nếu có đi nữa mà ông đem bán con, chẳng có ai mua đâu, ông làm như vậy thì tội nghiệp cho đứa nhỏ, bây giờ tôi cho ông lúa, ông trả lúa cho người ta, tôi cho bò, ông trả bò cho người ta, tôi cho trâu ông trả trâu cho người ta. Ông tuốt một gúi nhỏ lúa mang về đổ vào kho lớn cũng đầy kho, ông dắt con bò dam kêt me kêng đem trả cũng đầy trảng, đầy đồng, dắt con trâu dăm ju me dut đem trả cũng đầy núi, đầy đồng. Ông đem trả xong cho họ thì quay lại đây, mang hồn lúa về bỏ vào đốt lồ ô, mang hồn trâu, hồn bò về bỏ vào hình nộm, hồn của lúa treo cho nhiều vào cây nứa, cây tre, cây le, cây mum, cây tiăng, cây blang, để cho Thần Núi, Thần Rừng, Thần Đất đều biết, đều thấy.

Người con gái đẹp kia dặn tỉ mỉ xong, rồi hóa thành một luồn sáng vụt về phía mặt trời lặn, người đàn ông định hỏi thêm nhưng không còn kịp, đứng nhìn theo vệt sáng và một hồi lâu mới chợt tỉnh người như đang trải qua cơn mộng. Ông chưa biết thật hay không đành trở lại nơi vợ và con đang nghỉ. Ông kể lại đầu đuôi câu chuyện gặp người con gái của Thần, người vợ kêu ông:

• Thôi thì ta cứ tin và mai ta làm theo lời dặn, xem thử có hiệu nghiệm không.

Hôm sau, hai vợ chồng đến trảng cỏ, có trâu bò chờ sẵn ông ở đây. Ông tuốt lúa rẫy và làm theo như những lời thần dặn, họ mang trâu, mang bò và lúa trở về bon. Họ trả lúa mười gùi chỉ cần một hạt, họ trả lúa trăm gùi chỉ cần một nắm, trả trâu, trả bò hết làng trên, làng dưới, họ chỉ cần dắt trâu bò qua ngỏ qua chuồng là chủ nợ trâu bò đã đầy chuồng. Họ đã trả nợ xong xuôi, rồi trờ lại trảng lau vàng, nơi đã gặp con của Thần, họ chặt nứa tạo thành bông lúa, chẻ lạt tre tạo thành một con trâu, con bò, họ treo lên cây tiăng, lên cây blang họ gọi là N’juh, treo lên cây num, cây tre, họ gọi là N’gê, Ngoi. Cứ thế hàng năm, họ về trảng có làm cây nêu và lễ vật cúng Thần linh để tạ ơn thần linh đã cho trâu, bò, lúa gạo, mọi thứ trong cuộc sống và thần linh đã cứu giúp họ thoát khỏi tội định đem bán con, nợ nần nghèo túng.

Người kể: cô giáo H’ Xuân, bon Đắk Blao, thị trấn Kiến Đức, huyện Đắk Rlấp.