DÊT LÊ NGHÊ – Truyện cổ M’nông
Lượt xem:
Ông N’Djut rủ con gái con trai trong buôn đi làm cỏ lúa giúp mình và nhờ Nđơi Jiơi mang gạo lên rẫy để nấu ăn. N’Djut bảo cả 50 người con trai và 50 người con gái ngồi vào trong bồ rồi ông gùi họ lên rẫy. Đến nơi, thấy đông người quá không có chỗ cho tất cả cùng làm, ông N’Djut bèn đố:
– Ơi cháu M’prong, Njong, đố các cháu trèo lên cây chuối Ndru kia, nếu các cháu hút thuốc được ở trên cây chuối thì sẽ lấy được này Dêt Lê Nghê làm vợ và được uống rượu cần nước đầu.
M’prong, Njong cùng trèo nhưng không lên tới ngọn cây chuối. N’Djut lại bảo Nđơi Jiơi trèo nhưng chàng không muốn. N’Djut nói mãi, Nđơi mới bằng lòng. Chàng trèo tới ngọn chuối, ngồi hút thuốc và nhìn thấy buôn Dêt Lê Nghê sáng rực rỡ. Nhưng khi Nđơi xuống đất thì bị N’Djut đánh vào lung khiến chàng chết ngất. Khi tỉnh dậy, chàng mắng N’Djut:
– Ông lừa đảo anh tôi cũng giống như thế này phải không?
Khi cả bọn đi làm cỏ ra về thì một mình Nđơi đi theo đường tắt về buôn. Từ bữa đó, không bao giờ chàng uống rượu của N’Djut nữa, Sáng ngày hôm sau, Nđơi ra giếng nước cúng Giàng.
Trước khi đi, chàng dặn bà:
– Bà ơi, nếu gãy cây bông gòn, vỡ cái khoen tai thì cháu đã chết. Nếu không vỡ thì cháu còn sống và trở về.
Ở giếng, khi chàng cúng xong thì Giàng hiện lên dặn:
– Cháu về đi và 7 ngày nữa trở lại đây.
Nđơi về nhà và đúng hẹn chàng trở lại giếng nước gặp Giàng. Giàng nói
- Cháu đừng sợ! Ta sẽ đi cùng cháu đến chỗ nàng Hoa Hồng.
Khi đến buôn nàng Hoa Hồng, Nđơi nhìn thấy một cô gái rất đẹp đang chuẩn bị đi giã bột. Nđơi bèn lấy một quả trứng gà, một con dao bỏ vào trong cối. Nàng Hoa Hồng tới bên cối định giã bột thì thấy một quả trứng gà và một con dao. Nàng hỏi mẹ:
– Trứng gà với con dao con dao của ai đây mẹ?
– Trứng gà của gà đẻ bậy đấy. Còn dao chắc là của người ta bỏ quên đó. Con hãy cất vào cái nia kia.
Nđơi thấy cô gái làm việc siêng năng, giỏi giang thì tới hỏi cô ta làm vợ. Ít lâu sau, họ có một đứa con. Một hôm, khi vợ đang giã gạo thì con khóc, Nđơi bèn giục vợ:
– Cho con bú đi đã!
– Không cần đâu. Lúc này chưa cho nó ăn cũng được…
Một lát sau, Nđơi hỏi vợ:
– Em có biết làng của Dêt Lê Nghê ở đâu không?
– Thôi đi anh ạ!
Đến tối, Nđơi bảo vợ sửa soạn đồ đạc và cơm nước để hôm sau chàng đi rẫy sớm. Sáng ra, chàng đi rẫy trước và dặn mang cơm đi sau. Lúc ấy, vợ chàng buột miêng nói:
– Anh đi cẩn thận kẻo tê giác cắn, hổ ăn thịt đấy!
Khi đến rẫy, Nđơi chặt môi ít dây leo rồi đi tìm buôn nàng Dêt Lê Ngê. Nào ngờ nhựa dây rớt xuống biến thành máu người khiến cho vợ chàng đến sau tưởng chồng bị cọp ăn thịt. Nàng khóc lóc, vật vã và tự xỉ vả mình vì đã nói điều gở với chồng. Trong khi đó, Nđơi mải miết đi tìm buôn của Dêt Lê Ngê. Khi đi qua một chòi canh lúa, ông cụ ngồi trong chòi hỏi Nđơi:
– Cháu đi đâu thế?
– Cháu đi tới buôn Dêt Lê Ngê, ông ạ.
– Cháu hãy chờ ở đây, lát nữa có xe của buôn Dêt Lê Ngê. Tới giếng nước của mẹ nàng, chàng hỏi:
– Ơi thím! Dêt Lê Ngê ở chỗ nào vậy?
Bà già chỉ một căn nhà nói:
– Kia kìa!
Nđơi đi đến nhà đó, thấy Dêt Lê Ngê, chàng hỏi:
– Em ở nhà như thế này?
– Anh ở đâu? Đến đây làm gì?
– Tôi muốn gặp em!
Ồ, tất cả những người khác chưa gặp tôi được sao anh lại gặp tôi được? Nếu anh muốn lấy tôi làm vợ thì anh anh đi lấy Khal nđăm [1]và lấy ống điếu đen trên nhà 7 tầng[2] về cho tôi.
Nđơi ưng thuận điều kiện đó và chàng lập tức ra đi. Đã nhiều người đi mà chưa ai lên được nhà 7 tầng, nhưng Nđơi lại làm được điều đó. Tới nơi, chàng thấy lửa đang cháy và nồi nước đang sôi trong một căn nhà sáng rực, sáng đến nỗi suýt nữa Nđơi quên đường xuống đất. Chàng lấy được ống điếu đen và Khal nđăm, nhưng phải loay hoay hồi lâu chàng mới nhớ đường xuống đất. Khi Nđơi mang các thứ đó tới cho Dêt Lê Ngê thì nàng bèn rủ chàng ra suối tắm. Đợi Nđơi tắm xong, nàng đánh chết và băm nhỏ ra bằng dao. Rồi Dêt Lê Ngê làm một hình người giả giống Nđơi đặt cạnh đường đi. Nàng cho người núp bên cạnh để nghe người ta đi qua bàn tán. Có người đi qua nói:
– Sao chân người kia giống chân voi thế! Chân người phải giống chân Kan Kuk mới đẹp.
Một lát sau, có hai người đi qua thấy hình người liền cãi nhau:
– Phải giống con tôi mới đẹp
– Không! Giống con tôi mới đẹp!
Sau đó, Dêt Lê Ngê làm một hình người đúng như người ta nói rồi làm cho nó sống thành người. Đó chính là chàng Nđơi nhưng đẹp hơn trước nhiều. Dêt Lê Ngê cùng chồng cưỡi voi về thăm bà. Trên đường đi, họ ghé qua buôn của nàng Hoa Hồng. Đứa con Nđơi thấy cha bèn nói với mẹ:
– Mẹ ơi! Cha con kìa.
– Đừng con ơi! Đó là người khác con ạ!…
Hôm sau, Dêt Lê Ngê và Nđơi đi tiếp về nhà bà rồi đón bà về buôn của mình làm ăn sinh sống.
(Người kể: N’Dut, buông Jơng Biap, xã Đăk Gân, huyện Đăk Mil, tỉnh Đăk Nông)
[1] Nước tắm cho trẻ mới sinh
[2] Nhà bảy tầng: tức là trên trời, người Mơ Nông cổ quan niệm trời có 7 tầng
